Η Θεσσαλονίκη, παλιά: Ο Φάρος της Νέας Παραλίας

Η Νέα παραλία αποτελεί ένα απ’τα πιο επισκεπτόμενα και αγαπημένα μέρη των Θεσσαλονικέων, και αρκετοί τη χρησιμοποιούν είτε για τη μετακίνηση τους με τα πόδια ή το ποδήλατο στο κέντρο της πόλης, είτε για την καθημερινή τους βόλτα, καθώς η κοντινή επαφή με τη θάλασσα θεωρείται κατά πολλούς ευεργετική.

Περπατώντας κατά μήκος της νέας παραλίας, και φθάνοντας περίπου στο μέσον της απέναντι από το σημερινό Λαογραφικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, συναντά κανείς τους δύο ναυτικούς ομίλους, τον Ιστιοπλοϊκό Όμιλο Θεσσαλονίκης, και τον Όμιλο Θαλασσίων Αθλημάτων. Πολλοί θα έχουν απολαύσει τον καφέ τους σε μια από τις δύο γνωστές καφετέριες της προκυμαίας, όμως λίγοι θα έχουν παρατηρήσει ένα κτίριο που βρίσκεται ανάμεσα στους δύο ομίλους.

Το συγκεκριμένο κτίριο έχει τη δική του ιστορία αφού στεγάζει το φάρο, που για περίπου 50 χρόνια διευκόλυνε τη ναυσιπλοϊα στο Θερμαϊκό κόλπο, σε εποχές που δεν υπήρχαν οι σημερινές ηλεκτρονικές μέθοδοι ναυσιπλοϊας. Μάλιστα ο συγκεκριμένος φάρος αποτελεί ένα από τα τελευταία κατάλοιπα της παραλίας της Θεσσαλονίκης, όπως αυτή ήταν προτού γίνει το μπάζωμα της, και περιλάμβανε μια δαντελωτή ακτογραμμή με μικρούς κολπίσκους και αποβάθρες. Άλλωστε για τους περισσοτέρους είναι οικεία η σημερινή της μορφή, και μέρη της παραλίας όπου βρισκόντουσαν οι Θεσσαλονικείς αποτελούν πλέον αναμνήσεις παλαιοτέρων γενεών. Σύμφωνα με μαρτυρίες οι εργασίες για την ανέγερση του παραλιακού φάρου ολοκληρώθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 60, και τα σήματα που εξέπεμπε ήταν φωτεινά και ηχητικά(ραδιοφάρος). Όταν υπήρχε πυκνή ομίχλη και έμπαιναν σε λειτουργία οι σειρήνες του φάρου, ήταν τέτοια η ένταση τους σε ντεσιμπέλ που αναστατώνανε τις κοντινές οικίες.

Κοιτώντας τον χάρτη του Θερμαϊκού κόλπου θα παρατηρήσει κανείς πως εκατέρωθεν στις δύο μύτες του κόλπου, στον Αξιό και στο Αγγελοχώρι (Καράμπουρνο), υπάρχουν δύο αντίστοιχοι φάροι. Τα καράβια που προσέγγιζαν τον Θερμαϊκό κόλπο ακολουθούσαν το ηχητικό σήμα που εξέπεμπε ο ραδιοφάρος του Αξιού, έπειτα ακολουθούσαν το ηχητικό σήμα του ραδιοφάρου της Παραλίας, ώσπου να εισέλθουν με ασφάλεια στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης.

Για πολλές δεκαετίες ο φάρος της σημερινής νέας παραλίας, φροντίζει για την ασφαλή είσοδο των καραβιών στο Θερμαϊκό κόλπο, που χαρακτηρίζεται από αρκετά αβαθή σημεία λόγω των εκβολών του Αξιού ποταμού. Πρίν μια δεκαετία και με την καθιέρωση των νέων τεχνολογιών ναυσιπλοίας μέσω της χρήσης του G.P.S., οι φάροι έπαψαν να λειτουργούν σα ραδιοφάροι, και εκπέμπουν μόνο φωτεινά σήματα, όπως αυτός της νέας παραλίας. Σήμερα είναι μόνο φωτεινός, και τα ηχητικά σήματα αποτελούν μια ανάμνηση για τους παλιότερους ναυτικούς.

Αρχές δεκαετίας του 60. Διακρίνεται ο φάρος στα δεξιά.

Πηγή ασπρόμαυρης φωτογραφίας Ιστιοπλοϊκός Όμιλος Θεσσαλονίκης

Κείμης Κρυωνάς
Δημοσιεύθηκε στην Parallaxi 25/11/2012

Read more...

Η Θεσσαλονίκη, παλιά: Ένα Ξεχωριστό Μνημόσυνο

Κάθε χρόνο στις 11 του Νοέμβρη λαμβάνει χώρα επί της οδού Λαγκαδά μια ξεχωριστή εκδήλωση που συγκεντρώνει τις κυριότερες διπλωματικές αντιπροσωπείες στην πόλη. Ανεβαίνoντας τη μεγάλη αυτή οδό παραδίπλα στο εκπαιδευτικό συγκρότημα του ΟΑΕΔ θα συναντήσει κανείς τα συμμαχικά νεκροταφεία του Ζειτενλικ, τα οποία μαζί με άλλα 3 μεγάλα στρατιωτικά νεκροταφεία στα ανατολικά και δυτικά της πόλης, παραμένουν τα κατάλοιπα του Μετώπου της Θεσσαλονίκης (ή Μακεδονικού Μετώπου).

Η πρόσβαση από το δρόμο δεν αποκαλύπτει στον επισκέπτη τη μεγάλη έκταση του νεκροταφείου καθώς η θέα δεν είναι ξεκάθαρη από τα αιωνόβια κυπαρίσσια, και αυτό που ξεχωρίζει είναι το επιβλητικό Σέρβικο μνημείο, που στεγάζει στα υπόγεια του ένα μεγάλο κενοτάφιο.

Στο συγκεκριμένο νεκροταφείο είναι θαμμένοι 20.589 άνδρες, αριθμός που αντιστοιχεί στο μέγεθος μιας μικρής Ελληνικής πολης, και τα κοιμητήρια είναι χωρισμένα σε ξεχωριστούς τομείς ανάλογα με την εθνικότητα των στρατευμάτων. Εκεί θα συναντήσει κανείς τον Σερβικό, Ρωσικό, Ιταλικό, Γαλλικό Τομέα, τον Βρετανικό, και άξιο παρατήρησης είναι πως στους δύο τελευταίους τομείς θα συναντήσει κανείς πάμπολλους στρατιώτες από τις αποικίες της Μεγάλης Βρετανίας αλλά και της Γαλλίας. Επίσης τα νεκροταφεία του Ζέιτενλικ είναι από τα κυριότερα αξιοθέατα για τους Σέρβους επισκέπτες της Θεσσαλονίκης, και στα υπόγεια του κενοτάφιου θα ανακαλύψει κανείς οικογενειακά ενθύμια, φωτογραφίες από επισκέπτες που έρχονται να δούν τους τάφους των προγόνων τους.
Οι εχθροπραξίες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου θα τερματιστούν την 11η ημέρα την 11η ώρα του 11ου μήνα του 1918, μια ημερομηνία που έχει αποτυπωθεί στην ιστορία ως Ημέρα της Ανακωχής (Armistice Day), και κάθε χρόνο διοργανώνονται παρόμοιες εκδηλώσεις στις χώρες που είχαν εμπλακεί στη δίνη εκείνου του πόλεμου. Πλέον η μνήμη των πεσόντων τηρείται ζωντανή κάθε χρόνο στις 11 του Νοέμβρη οπότε και συγκεντρώνονται στο νεκροταφείο του Ζείντενλικ οι πρόξενοι των πρώην εμπόλεμων χωρών και καταθέτουν στεφάνι στη μνήμη τους. Με τη λήξη της τελετής θα συναντήσει κανείς στα επι μέρους μνημεία στεφάνια από πρώην αντίπαλες πλευρές Γαλλίας, Γερμανίας, Αγγλίας, Ιταλίας, Βουλγαρίας, Σερβίας να συνυπάρχουν πλαϊ-πλαϊ.
Νέοι απ’όλα τα πέρατα της γής που εκλήθησαν να καταταγούν, θα καταλήξουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά απ’τις πατρίδες τους να επανδρώνουν το Μέτωπο της Θεσσαλονίκης στα δύσκολα χρόνια του Μεγάλου Πολέμου. Για μερικούς από αυτούς η τελευταία τους κατοικία θα καταστεί πλέον η γή της Θεσσαλονίκης.

 *Οι φωτογραφίες είναι του Κείμη Κρυωνά
*Δείτε ακόμα Σταυροί στο Μέτωπο

 

 

Κείμης Κρυωνάς
Δημοσιεύθηκε στην Parallaxi 18/11/2012

Read more...

Η Θεσσαλονίκη, παλιά: Η Παναγία των Αρμενίων

Προσεγγίζοντας το ιστορικό κέντρο της πόλης από την Τσιμισκή, στο ύψος περίπου της Χ.Α.Ν.Θ., υπάρχει μια εκκλησία με τη δική της ξεχωριστή ιστορία στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Πλέον είναι δυσδιάκριτη από την Τσιμισκή, καθώς η μεταπολεμική ανοικοδόμηση την έχει περικυκλώσει από τις διπλανές πολυκατοικίες, και η κύρια είσοδός της πλέον βρίσκεται επί της οδού Διαλέττη. Σε καρτ-ποστάλ των αρχών του προηγούμενη αιώνα θα τη διακρίνει κανείς να δεσπόζει σε μια λιγότερο πυκνοδομημένη περιοχή σε σχέση με σήμερα, και σε αρκετούς Θεσσαλονικείς είναι γνωστή ως η Αρμένικη Εκκλησία.
Εξίσου ενδιαφέρον είναι πως η εκκλησία αποτελεί έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι, ο οποίος άφησε έντονο το αποτύπωμα του σε σημαντικά κτίρια της Θεσσαλονίκης μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ενδεικτικά το Διοικητήριο, η Βίλλα Αλλατίνη (παλιά Νομαρχία), το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης (παλιά Οθωμανική Τράπεζα) όπως και πάρα πολλά άλλα κτίρια. Μάλιστα ο Ποζέλι δεν περιορίστηκε στο σχεδιασμό μόνο δημοσίων και ιδιωτικών κτιρίων στη Θεσσαλονίκη, αλλά καινοτόμησε σχεδιάζοντας και τόπους λατρείας άλλων θρησκειών. Έργα του αποτελούν το Γενί Τζαμί (παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο), όπως και η Συναγωγή Μπεθ Σαουλ που βρισκόταν επί της οδού Σααδή Λεβή και που καταστράφηκε κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής. Λέγεται πως την ανέγερση της Αρμενικής Εκκλησίας, την ανέλαβε ο Βιταλιάνο Ποζέλι, καθώς συνδεόταν στενά με οικογενειακούς και φιλικούς δεσμούς, με μέλη της παροικίας. Η συγκεκριμένη εκκλησία είναι αφιερωμένη στην Παναγία Θεοτόκο (Σουρπ Αστβατζατζίν) και αποτελεί τον κύριο τόπο λατρευτικής έκφρασης της Αρμενικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης. Επίσης δίπλα στην εκκλησία βρίσκονται τα γραφεία της Κοινότητας το Αρμενικό Πολιτιστικό Κέντρο, τα οποία βρίσκονται διαχρονικά στην ίδια περιοχή που βρισκόταν και η αρμενική παροικία, από την εποχή της οθωμανικής περιόδου. Μιας παροικίας που απαριθμούσε μερικές δεκάδες μέλη στα τέλη του 19ου αιώνα, και που μετά το 1922 γνώρισε μεγάλη αύξηση εξαιτίας της εισροής προσφύγων.
Οι προσπάθειες ανέγερσης της εκκλησίας ξεκίνησαν το 1884 με πρωτοβουλία επιφανών μελών της αρμενικής παροικίας αφού νωρίτερα η αρμενική παροικία Θεσσαλονίκης στερούνταν λατρευτικού χώρου, με αποτέλεσμα να εξυπηρετούνται προσωρινά οι λατρευτικές ανάγκες σε διαφορετικά μέρη της πόλης. Έτσι θα μεσολαβήσουν αρκετά χρόνια μέχρι την έναρξη των εργασιών ανέγερσης το 1902, ώσπου τελικά η εκκλησία θα αποπερατωθεί στις 16/29 Νοεμβρίου 1903. Έκτοτε αποτελεί μαζί με τα παρακείμενα πολιτιστικά και εκπαιδευτικά κτίρια, από τους κυριότερους χώρους συνεύρεσης της Αρμενικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης

*Βιβλιογραφία Χασιώτης Ιωάννης (επιμ), Η Αρμενική Κοινότητα της Θεσσαλονίκης Ιστορία, σημερινή, κατάσταση, εκδ University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2005

Κείμης Κρυωνάς
Δημοσιεύθηκε στην Parallaxi 11/11/2012

Read more...

Η Θεσσαλονίκη, παλιά: Αναμνήσεις από το τραμ

Σε μερικές εβδομάδες αποχαιρετούμε το 2012, και η απόκτηση ενός σύγχρονου μέσου σταθερής τροχιάς παραμένει ακόμα όνειρο για τη Θεσσαλονίκη, καθώς η χρονολογία παράδοσης του Μετρό συνεχώς αναβάλλεται. Εξίσου όνειρο, παραμένει για τις παλαιότερες γενεές των Θεσσαλονικέων το τράμ, που κάποτε διερχόταν από τις κεντρικότερες οδικές αρτηρίες της Θεσσαλονίκης, και εξυπηρετούσε μαζί με τα λίγα λεωφορεία της εποχής τις συγκοινωνιακές ανάγκες των κατοίκων της πόλης.

Πλέον δεν υπάρχουν εναπομείναντα σημάδια από την εποχή του τράμ, άλλωστε όλες οι γραμμές διέλευσης των βαγονιών έχουν ξηλωθεί, και αυτό που παραμένει δεν είναι παρά ελάχιστες ασπρόμαυρες φωτογραφίες της εποχής.

Κατά σύμπτωση, ακόμα διασώζεται το κεντρικό αμαξοστάσιο του Τραμ, και μάλιστα μερικά μέτρα παραδίπλα σε ένα άλλο ιστορικό κτίριο της Θεσσαλονίκης την Casa Bianca. Σε πολλούς η συγκεκριμένη περιοχή της Βασιλίσσης Όλγας είναι ακόμα γνωστή με την παλαιά της ονομασία Depot(αποθήκη), που αποδίδεται στο ότι στην περιοχή υπήρχε το αμαξοστάσιο της εταιρείας. Επίσης στη νότια πλευρά του αμαξοστασίου βρίσκεται ο γραφικός συνοικισμός μονοκατοικιών Ουζιέλ, που είχε χτιστεί για να καλύψει τις στεγαστικές ανάγκες των υπαλλήλων.

Το Τράμ Θεσσαλονίκης θα περάσει από πολλές φάσεις στην πορεία ύπαρξης του, από την ίδρυση του το 1893, όπου στην αρχική του μορφή, θα αποτελείται από βαγόνια κινούμενα σε ράγες, τα οποία θα σέρνουν άλογα. Με την πάροδο του χρόνου θα γίνει επιτακτική η ανάγκη ηλεκτροκίνησης, και το πρώτο ηλεκτροκίνητο τράμ θα κυκλοφορήσει στους δρόμους της Θεσσαλονίκης στις 14/6/1908. Η ιστορία του Τράμ Θεσσαλονίκης θα λάβει τέλος το 1954 όταν η κυβέρνηση, θα αποφασίσει την κατάργηση του με τη αποξήλωση καταρχάς των γραμμών του επί της Βασιλίσσης Όλγας, και την αυλαία να πέφτει το 1957 με τη αποξήλωση των γραμμών που διέρχονταν από την Εγνατία.

Αυτό που έχει απομείνει είναι το παλιό αμαξοστάσιο επί της Βασιλίσσης Όλγας, που πλέον δε θυμίζει σε τίποτα τις παλιές καλές εποχές, όταν φιλοξενούσε τα βαγόνια του Τράμ, όπως και το διοικητικό και τεχνικό προσωπικό της εταιρίας που συνέθεταν καθημερινά ένα πολύβουο σκηνικό. Αξίζει να αναφερθεί πως το αμαξοστάσιο χτίσθηκε από τον αρχιτέκτονα Pietro Arigoni, που άφησε έντονο το αποτύπωμα του στο σχεδιασμό κτιρίων της Θεσσαλονίκης, όπως ότι και τα κτίρια του παλαι ποτέ συγκροτήματος έχουν κριθεί σαν Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο.

Το κτιριακό συγκρότημα τώρα στεγάζει τεχνική υπηρεσία της Ελληνικής Αστυνομίας με την προοπτική της μετεγκαταστάσης σ’άλλο χώρο, και ποιος ξέρει ίσως όταν μελλοντικά αποδοθεί ο χώρος στους δημότες, θα μπορούσε να αναρτηθεί και μια πλακέτα κάποτε εδώ υπήρχε το τράμ…….

Η φωτογραφία του 2012 δείχνει την κατάσταση, τότε, του κρυμμένου από την κοινή θέα συγκροτήματος και στο βάθος διακρίνεται ο οικισμός Ουζιέλ. Σήμερα η κατάσταση των κτιρίων είναι πολύ χειρότερη (κάποια στιγμή είχε καταρρεύσει και η στέγη μιας από τις αποθήκες.

Δείτε επίσης: ο Χάρτης της πόλης: Κτίρια της Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού

Το Τράμ της Θεσσαλονίκης (1893-1957).

Κείμης Κρυωνάς
Δημοσιεύθηκε στην Parallaxi 4/11/2012

Read more...